σίκαλη ή βρίζα

(ΣίκαλIς η σιτηρά). Ετήσιο σιτηρό της οικογένειας των Αγρωστιδών ή Γραμινιδών (μονοκοτυλήδονα). Καλλιεργείται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, σε μερικές μάλιστα (Τσεχοσλοβακία, Γερμανία, Πολωνία) υπερβαίνει και την καλλιέργεια του σταριού, επειδή έχει ελάχιστες απαιτήσεις ως προς το κλίμα και το υψόμετρο: στις Άλπεις και στη βόρεια Ευρώπη αποτελεί το τελευταίο όριο των σιτηροκαλλιεργειών. Στην Ελλάδα, που φαίνεται ότι δεν ήταν γνωστή από πολύ παλιά, καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά στα ορεινά φτωχά χωράφια και στα πεδινά αλλά αμμουδερά στα οποία δε δίνουν καλά αποτελέσματα τα άλλα σιτηρά. Αγαπά πράγματι τα ελαφρά, αμμουδερά εδάφη, απαιτεί πολύ λιγότερες καλλιεργητικές φροντίδες από το στάρι και ανέχεται τη γειτνίαση των δέντρων καλύτερα από το στάρι. Η σ. είναι κατάλληλη και για χλωρή νομή: μαζί με το τριφύλλι σχηματίζει εξαιρετικά λιβάδια. Από άποψη εμφάνισης, μοιάζει πολύ με το στάρι, από το οποίο διαφέρει γιατί έχει κάλαμο πιο ψηλό και πιο λεπτό και πράσινο χρώμα πιο ανοιχτό επιπλέον έχει φύλλα πιο στενά, ελαφρά χνοώδη και με γλωσσίδιο λιγότερο αναπτυγμένο. Ο κυλινδροστρογγυλός στάχυς έχει σταχύδια, που συνήθως έχουν δύο γόνιμα άνθη το καθένα και φέρονται από ράχη μη αρθρωτή. Τα λέπυρα είναι κοντά, αθερόληκτα και οι λεπίδες σκληρές με άγανο αρκετά μακρύ. Ο καρπός (καρύοψις) πιο μακρύς από του σταριού, μυτερός, με μια μόνο μύτη, μένει τυλιγμένος από τα λεπυρίδια, παίρνει απόχρωση καστανόμαυρη· φυτρώνει με μεγάλη ευκολία. Υπάρχουν πολυάριθμες ποικιλίες: μερικές, οι πιο διαδομένες, είναι καθαρά φθινοπωρινές και άλλες ανοιξιάτικες. Ο κόκκος της σ., σε σύγκριση με του σταριού, έχει μικρή περιεκτικότητα σε γλουτένη, γι’ αυτό και το αλεύρι του είναι λιγότερο κατάλληλο προς αρτοποίηση και το ψωμί του πρέπει να ψήνεται περισσότερο· το τελευταίο έχει χρώμα σκούρο, αλλά γεύση και άρωμα ευχάριστα. Το αλεύρι της σ. χρησιμεύει και για διατροφή ζώων, που προορίζονται για πάχυνση. Το άχυρο, σκληρό και γυαλιστερό, είναι λιγότερο κίτρινο από του σταριού και αναγνωρίζεται από τα στάχυα που διατηρεί σχεδόν ανέπαφα. Εξαιτίας αυτών των χαρακτηριστικών δεν είναι πολύ κατάλληλο για στρωμνή ζώων, ενώ είναι κατάλληλο και χρησιμοποιείται για κατασκευή αγροτικών στεγάστρων, καλυβών, για τύλιγμα νεαρών βλαστών φυτών, για συσκευασία, για πλέξιμο διάφορων χρήσιμων αντικειμένων, όπως καλάθια, καπέλα, ψάθες, και τέλος για δεματοποίηση κατά το θερισμό των σιτηρών. Από τις πιο σοβαρές ασθένειες που προσβάλλουν το σιτηρό αυτό είναι η εργοτίαση, που προκαλείται από το μύκητα κλαβίκεψ ο πορφυρός. Στην Ελλάδα η σ. καλλιεργείται κυρίως στη Μακεδονία, Ήπειρο, Θράκη και Θεσσαλία. Η σίκαλη, λιγότερο απαιτητική σε ποιότητα εδάφους και καιρικές συνθήκες, από το στάρι, καλλιεργείται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.